Praistorijski nalazi sa područja Kotora
Blago tumula Male i Velike grude naziv je stalne postavke praistorijskih nalaza sa područja Kotora koju priređuje OJU Muzeji Kotor. Vrijedni eksponati, od kojih su neki iz III milenijuma prije nove ere, biće izloženi u Crkvi sv. Pavla u Starom gradu od 10. jula 2018. godine.
Među velikim brojem kamenih tumula (humki) rasutim po brdima Boke Kotorske, dva su uvijek privlačila posebnu pažnju – Mala i Velika gruda koje se nalaze u blizini Radanovića.
Arheološka istraživanja Male grude vršena su tokom 1970. i 1971. godine. Njena visina u centru je oko 4, a prečnik oko 20 metara. Istraživanja su pokazala da je sahranjivanje na Maloj grudi vršeno s kraja 3. i početkom 2. milenijuma stare ere.
U centralnom grobu tumula pronađena je fragmentovana plitka konična zdjela i pehar sa jednom drškom. Keramika sa Male grude pokazuje sve osobine vučedolske inkrustrirane keramike sa specifičnom urezanom ornamentikom.
Od metalnih nalaza, po ljepoti izrade i materijala od kojeg su izrađeni, izdvajaju se: zlatni obredni nož, srebrna obredna sjekira sa zlatnom aplikacijom i pet zlatnih karičica ili privjesaka koji se mogu smjestiti, na osnovu analogija, u kritsko-mikensku kulturu.
Tumul Velika (velja) gruda leži nešto južnije od tumula Mala gruda.
Tumul ima najvećI prečnik od 26 m, a njegov vrh se diže 6,30 m iznad okolnog terena. Velika gruda je ustvari dvostruki tumul i sastoji se od glinene mogile visine 4,50m nad kojom je izvedena druga gomila, u centru visoka 1,80 m, a izrađena od kamenih oblutaka iz obližnjeg potoka.
Arheološka istraživanja tumula Velika gruda izvođena su tokom tri godine, 1988, 1989. i 1990. godine. Već prve godine istraživanja otkriveno je da je kamena kalota nad glinenom mogilom u stvari naknadna nekropola za višeslojno sahranjivanje. Poremećeni grobovi i raštrkani ostaci na samom vrhu kalote mogli su pripadati ranom željeznom dobu, dok su grobovi u dubljem sloju kamene kalote pripadali zadnjoj fazi bronzanog doba.
Na samom dnu glinene mogile otkriven je centralni dvospratni grob od kamenih ploča, bez poklopnica. Gornji grob je imao samo malo bronzanih priloga, dok je u donjem grobu pronađen zgrčeni skelet pokojnika položenog na lijevi bok, kome je iza leđa bila ostavljena obredna šolja od keramike sa urezanim i bijelo inkrustiranim ukrasima vučedolske kulture. Ispred lica pokojnika bila su dva bronzana sječiva i jedna uska bronzana sjekira, a ispod potiljka ukupno osam karičica od samorodnog zlata, od kojih tri pripadaju tipu “mala gruda”, odnosno kritsko-mikenskoj kulturi, dok se ostalih pet može vezati za nalaze sa grčkog ostrva Lefkada iz jonskog arhipelaga.